​* ارزیابی­ های تشخیصی
معاینه شکم باید شامل چهار بخش اساسی باشد از جمله:
مشاهده، سمع، دق و لمس. انجام معاینه انگشتی رکتوم بیماران با مشکلات آنورکتال و شکم بسیار مهم است.

** اندوسکوپی
آنوسکوپ، یک اسکوپ کوچک، سخت و دسته ­دار است که انواع مختلف داشته و برای ارزیابی بیماری ­های کانال آنال و قسمت تحتانی رکتوم به کار می­رود. پروکتوسکوپ سخت از آنوسکوپ بلندتر است و بهترین وسیله برای بررسی بیماری ­های رکتوم و علل خون­ریزی ­های رکتوم از جمله پولیپ ­های رکتوم، کانسر و پروکتیت می­باشد.در صورت امکان باید به بیمار توصیه شود، قبل از مراجعه، برای مشاهده بهتر مخاط رکتوم انما با حجم اندک دریافت کند. پروکتوسکوپی سخت، می­تواند حین جراحی برای ارزیابی آناستوموز کولورکتال استفاده شود.
برخی مطب ­ها برای انجام سیگموئیدسکوپی قابل انعطاف مجهز شده­ اند. به­ طورکلی این آزمون در مراکز اندوسکوپی و یا اتاق عمل انجام می­شود. در صورت امکان، برای دید بهتر، بیماران قبل از ارزیابی باید آمادگی روده از راه دهان و یا انما دریافت کنند. سیگوئیدسکوپی قابل انعطاف، امکان مشاهده حداکثر cm 60-35 از کولون و رکتوم را فراهم می­کند. دراین روش محل­ های انسداد و خون­ریزی در رکتوم و کولون سیگموئید مشخص شده و امکان تخلیه گاز اضافی کولون فراهم می­شود. چنانچه پولیپ و یا نئوپلاسم مشاهده ­شود، بیمار باید تحت کولونوسکوپی کامل قرار گیرد.
به­ دلیل اینکه در کولونوسکوپی امکان مشاهده تمام طول کولون و رکتوم و چند سانتی­متر انتهای ایلئوم فراهم می­شود، دقیق­ترین روش تشخیص پاتولوژی­های دیستال دستگاه گوارش می­باشد. علاوه ­بر روش ­های تشخیصی، امکان مداخلات اندوسکوپیک از جمله امکان خارج کردن پولیپ ­ها، دکمپرس کردن کولون (رفع فشار از کولون)، گشادکردن تنگی­ ها، کنترل خون­ریزی، بیوپسی از تومورها و یا مناطق التهابی و خارج کردن اجسام خارجی به کمک کولونوسکوپی قابل انجام است. قبل از انجام کولونوسکوپی، آمادگی روده از طریق دهان باید انجام شود. چنانچه پاتولوژی یافت شود، برای پیگیری و تحت­ نظر گرفتن بیمار در فواصل زمانی متفاوت نیز کولونوسکوپی انجام می­شود.

** آزمون­های تشخیصی رادیولوژیک
برای ارزیابی هر فرد با درد شکم، گرافی ساده شکم، یک آزمون رادیولوژیک اولیه و ارزشمند می­باشد. گرافی سری شکم[1] شامل گرافی ایستاده شکم برای بررسی سطوح مایع، هوا و گرافی ایستاده قفسه ­سینه یا گرافی شکم خوابیده به پهلوی چپ جهت بررسی وجود هوای آزاد داخل پریتوئن می­باشد.
باریوم انما برای تشخیص تنگی­ های کولون، دیورتیکولوز، ولولوس و محل­ های انسداد کولون مورد استفاده قرار می­گیرد . همچنین باریوم انما برای ارزیابی باز بودن استامپ[2] رکتوم پس از انجام کولوستومی انجام می­شود. به ­علاوه انما با گاستروگرافین برای بررسی آناستوموزهای کولورکتال، مخصوصاً در زمان شک به نشت[3] آناستوموز استفاده می­شود.
 
CTاسکن شکم و لگن، برای تشخیص و تصمیم­گیری در مورد بسیاری از بیماری ­های شکم مفید است. به ­عنوان نمونه تشخیص دیورتیکولیت به بهترین شکل با کمک CTاسکن انجام می­شود. سایر موارد استفاده آن عبارتند از: بررسی از نظر متاستاز در بیماران با کانسر کولون و رکتوم، ارزیابی شدت کولیت، تشخیص محل انسداد روده و افتراق بین انسداد کامل و یا پارشیل[4] (نسبی) روده. CT اسکن شکم و لگن معمولاً با کنتراست داخل وریدی و خوراکی انجام می­شود. کنتراست رکتوم برای حاجب شدن بهتر رکتوم و دیستال کولون تجویز می­شود. تصویربرداری با اشعه پوزیترون (PET)[5] برای تشخیص عود و یا سرطان متاستاتیک به کار می­رود.
ارزیابی ­های دقیق­تر رکتوم و آنوس می­تواند به کمک تصویربرداری با امواج مغناطیسی (MRI)[6] و یا سونوگرافی آنورکتال انجام شود. این آزمون­ها برای بررسی آبسه ­های پیچیده آنال یا اطراف رکتوم، فیستول ­ها و تعیین سلامت و یکپارچگی[7] اسفنکتر آنال مفید می­باشد. وقتی مرحله ­بندی[8] سرطان را انجام می­دهیم، MRI و سونوگرافی رکتوم برای تعیین عمق تهاجم تومور و ارزیابی غدد لنفاوی بزرگ شده اطراف رکتوم و آنال استفاده می­شود. همچنین MRI برای بررسی قابلیت برداشتن[9] تومورهای رکتوم مفید است.
خون­ریزی گوارشی با منشاء دستگاه گوارش تحتانی به کمک اسکن گلبول­های قرمز نشان­دار شده با تکنزیوم و آنژیوگرافی قابل بررسی می­باشد.
توجه: زمانی که بیمار علائم حیاتی پایدار داشته و سرعت خون­ریزی کم باشد، اسکن با گلبول­ قرمز نشان­دار شده با تکنزیوم قابل انجام می­ باشد. زمانی که سرعت خون­ریزی < 1/0 باشد. این آزمون هسته ­ای، وجود خون­ریزی را نشان مید­هد ولی اسکن مثبت نمی­تواند محل دقیق خون­ریزی را مشخص کند.
نکته : یک اسکن مثبت برای مشخص شدن محل خون­ریزی معمولاً با یک آنژیوگرافی عروق مزانتریک پیگیری می­شود.
توجه : آنژیوگرافی برای یافتن محل خون­ریزی متوسط یا با سرعت زیاد کولون مفید می­باشد. (سرعت > 5/0). این روش در بیماران با خون­ریزی آهسته و مزمن مناسب نمی ­باشد. آنژیوگرافی نه تنها تشخیصی است، بلکه به علت مداخلات داخل عروقی برای بستن عروق خون­ریزی دهنده، اثرات درمانی دارد.

[1] - abdominal series
[2] - stump
[3] - leak
[4] - partial
[5] - Positron Emission Tomography
[6] - Magnetic resonance imagnig
[7] - integrity
[8] - Staging
[9] - rescetability

​​​​​​​