درمان رادیاسیون
رادیاسیون یونیزان (هم بصورت منبع خارجی که «teletherapy» نامیده میشود و هم بصورت منابع کاشتنی که «brachytherapy» نامیده میشود) بصورت گسترده ای بعنوان یک جزء مراقبت چند تخصصی سرطان به کار میرود. رادیاسیون عموماً به عنوان درمان تکمیلی سرطان ها به کار میرود. بعضی عوامل کموتراپیوتیک مثل سیسپلاتین و 5- فلوئورواوراسیل میتوانند به عنوان حساس کننده به رادیاسیون عمل کنند. در بعضی موارد، درمان رادیاسیون به جراحی سرطان ترجیح داده میشود، زمانیکه حفظ اندام یا بافت مورد انتظار است مثل سرطان حنجره، سرطان اروفارنژیال (بخصوص HPV+) و BCC صورت. در وضعیت های بالینی دیگر مثل لامپکتومی جهت درمان سرطان سینه، رادیاسیون اکسترنال تکمیلی بعد از جراحی جهت کاهش ریسک عود موضعی به کار میرود. شواهد در حال رشدی درعصر معاصر وجود دارد، که کاهش در ریسک عود موضعی همچنین ممکن است بقای کلی را افزایش دهد (در بیماریهای خاص) رادیوتراپی به طرق مختلف شامل تله تراپی و براکی تراپی همانطور که قبلاً ذکر شد یا حتی با درمان رادیوایزوتوپ سیستمیک. رادیوتراپی با پرتو خارجی (external beam) با یک منشاء خارجی رسانیده میشود و شایعترین شکل از رادیاسیون برای درمان سرطان در کل جهان محسوب میشود. شایعترین منبع رادیاسیون مرسوم، linear accelerator (LINAC) است که مادۀ با تراکم بالا و الکترون های نسبی را مصرف میکند تا فوتون های با سطوح مگا ولتاژ ایجاد کنند. در مقابل، براکی تراپی با منابع رادیاسیون نزدیک یا در داخل بافت هدف، رسانیده میشود. براکی تراپی جهت درمان سرطان های پروستات، سینه، سرویکس و سایر سرطان ها به کار میرود و ممکن است بسته به وضعیت بالینی با درمان با رادیاسیون با پرتو خارجی ترکیب شود. پیشرفت ها در تصویربرداری، هدف قراردادن رادیاسیون را بهبود بخشیده است که سرطان ها با توکسیتۀ کمتر بافتهای نرمال اطراف، درمان با رادیاسیون بشوند.
یُد، یک رادیوایزوتوپ است که برای درمان سیستمیک سرطان تیروئید به کار میرود و از نظر تاریخی شایعترین رادیوایزوتوپ سیستمیک در بالین است.
رادیاسیون استرئوتاکتیک یک نوع از درمان رادیاسیون با پرتو خارجی به شدت تمرکز یافته اختصاصی است که تومور را به دقت هدف میگیرد (با به کارگیری جزئیات اسکن های تصویری همراه با مدیریت حرکتی (هم بیمار و هم خود تومور). رادیاسیون استرئوتاکتیک بصورت تاریخی فقط برای درمان تومورهای مغز وکانال نخاع مصرف میشده است. به هر جهت، پیشرفت های اخیر در تکنیک و شواهد، رادیاسیون استرئوتاکتیک را جلودار مدیریت در سیستم های مختلف کرده است. مکانیسم مولکولی رادیوتراپی با تأثیر بر عملکرد مستقیم و غیر مستقیم DNA، با ایجاد تغییرات بر شبکۀ ژنتیکی، آپوپتوز یا آبشار کاریورکسی[1] را به جریان می اندازد. به طور معمول، تودۀ DNA تخریب شده منجر به عملکردهای غیرمستقیم شده که در آن ذرات رادیکال توسط رادیاسیون یونیزان ایجاد میشوند که موجب آسیب DNA غیرقابل ترمیم میشود. عملکرد مستقیم معمول تر بوده و ناشی از فوتون های درمانی با انرژی بسیار بالا یا دیگر انواع تله تراپی با ذرات شارژ شده بوده و موجب شکستن زنجیرۀ DNA بدون میانجی رادیکال آزاد میشود. اگرچه هم سلول های سرطانی و هم سلول های نرمال تحت تأثیر قرار میگیرند، بیشتر سلول های نرمال ریکاوری میشوند و به عملکرد خودشان ادامه میدهند. عوارض درمان رادیاسیون شامل لتارژی، راش های پوستی، پوسته ریزی، تهوع، استفراغ، بی اشتهایی، تکرر ادرار ، خشکی دهان، تأخیر در ترمیم، اختلال در خونرسانی میباشد.
[1] - Karyorrhexis cascades