اختلالات جراحی طحال
ترومای طحال
تروما شایع ترین علت اسپلنکتومی است. طحال شایع ترین عضو آسیب دیده بدنبال ترومای غیرنافذ شکم است و در ترومای نافذ دومین عضو شایع صدمه دیده میباشد. بطور سنتی صدمه به طحال با اسپلنکتومی فوری درمان میشود ولیکن تشخیص عفونت شدید بعد از اسپلنتکومی (OPSI) همراه با درک بهتر عملکرد ایمونولوژیک طحال منجر به تلاش برای حفظ طحال در بیمارانی که از نظر همودینامیکی stable هستند شده است. در بیماران unstable با طحال پاره شده اسپلنکتومی سریع استاندارد درمان است .
اختلال عملکرد طحال
اسپلنکتومی شایعترین دلیل برای وضعیت آسپلنیک است در صورتی که سایر شرایط (مثل آنمی سیکل سل) ممکن است به وضعیت آسپلنیک عملکردی منجر شود. اندازه طحال ارتباطی به عملکرد هماتولوژیک آن ندارد. اسپلنومگالی (بزرگی آناتومیک طحال) در شرایط مختلفی ایجاد میشود و نباید با با هیپراسپلنیسم (عملکرد شدید طحال) اشتباه شود.
سه گروه اختلال عملکردی طحال که اسپلنکتومی میتواند برای آنها مفید باشد وجود دارد: آنمی های همولیتیک، ترومبوسیتوپنی ایمنی (ITP) و سیتوپنی همراه با اسپلنومگالی ناشی از سایر بیماری ها (هیپراسپلنیسم ثانویه)
آنمی همولیتیک
1- اسفروسیتوز ارثی یک صفت اتوزومال غالب است که با گلبولهای قرمز شکننده و با شکل غیرطبیعی مشخص میشود. که ناشی از نقص در پروتئینهای غشاء آن است (ankyrn, spectrin یا باند 3). معمولاً به اسپلنکتومی نیاز است تا گلبول های قرمز حفظ شده و هماتوکریت پس از عمل به مقادیر طبیعی خود برسد. جستجو برای طحال های فرعی در حین عمل لازم است به این دلیل که در طحال های فرعی اگر باقی بمانند میتوانند هیپرتروفی شدند و دوباره علائم را ایجاد کنند. بیماران ممکن است با کله لیتیازیس علامتدار، حملات همولیتیک یا بحران آپلاستیک مراجعه کنند. به دلیل این که خطر OPSI در کودکان کم سن بیشتر است، عمل جراحی باید تا بعد از سن 4 تا 5 سالگی به تأخیر انداخته شود.
2- آنمی Sickle cell یک بیماری اتوزومال مغلوب است و در شکل خفیف آن بصورت هتروزیگوس بوده و اشکال شدیدتر در حالت هموزیگوس اتفاق میافتد. و در شکل هموزیگوس بعلت انفارکت های مکرر و فیبروز عملاً asplenic هستند. بندرت اسپلنکتومی در سیکل سل همراه با اسپلنومگالی در بحران همولیتیک ضرورت پیدا میکند.اسپلنکتومی جزئی (partial) در کودکان اثراتی دارد که عبارت است از بهتر شدن تعداد و شدت بحران های همولیتیک و حفظ بعضی از اعمال ایمونولوژیک طحال.
3- تالاسمیها : در تالاسمی ماژور (β تالاسمی هموزیگوس) اسپلنکتومی در کم کردن نیاز به ترانسفوزیون، کاهش ناراحتی فیزیکی ناشی از بزرگی شدید طحال و کاهش احتمال پارگی طحال مفید است. در تالاسمی مینور (β تالاسمی هتروزیگوس) اسپلنکتومی میتواند نیاز به ترانسفوزیون و مشکلات ناشی از افزایش بیش ازحد آهن را کاهش دهد. بطورکلی بیماران تالاسمی که اسپلنکتومی میشوند، در معرض خطر OPSI هستند به همین خاطر روشهای دیگر بغیر از اسپلنکتومی کامل (مثل آمبولیزه کردن طحال، اسپلنکتومی جزئی) در این بیماران ارجحیت دارد.
4- آنمی همولیتیک اکتسابی با قرارگرفتن در معرض مواد شیمیایی، داروها، عوامل عفونی، پروسه های التهابی یا بدخیمی ایجاد میشود.گلبول های قرمز بیماران دچار آنمی همولیتیک با ایمونوگلوبولین، کمپلمان و یا هر دو پوشیده شده که سبب مثبت شدن آزمایش کومبس مستقیم میشود. بیماران کومبس مثبت باید کورتیکواستروئید دریافت کنند و هرگونه بیماری زمینهای که دارند مورد درمان قرار بگیرد.
نکته :اگر بیمار به کورتیکواستروئیدها پاسخ ندهد یا دچار عارضه شود اسپلنکتومی ضروری است.
آنمی همولیتیک با کومبس منفی معمولاً ثانویه به داروها، سموم یا عوامل عفونی است و بهترین درمان حذف عامل ایجاد کننده است. علاوه برآن، آنمی هایی که با آنتی بادی های واکنش گرم (معمولاً IgG) همراه هستند و کمپلمان در آنها فعال نیست، به اسپلنکتومی پاسخ میدهند، در صورتی که آنمی های همولیتیک همراه با آنتی بادی واکنشی سرد (معمولاً IgM) با اتصال به کمپلمان و آگلوتیناسیون مشخص میشوند و به اسپلنکتومی پاسخ نمی دهند.