عوارض
عوارض پانکراتیت حاد میتوانند لوکال (پری پانکراتیک) و یا سیستمیک باشند و به طور مستقیم به شدت پاسخ هر بیمار بر SIRS مرتبط می باشد. عوارض لوکال پانکراتیت زمانی که درد بیمار تداوم یابد یا تشدید شود و یا افزایش تأخیری در آمیلاز سرم که نشان دهنده ادامه التهاب حاد است باید مدنظر قرار گیرند. سایر عوارض لوکال شامل انسداد مجرای صفراوی مشترک و انسداد خروجی معده (GOO) ناشی از اثر فشاری به علت تجمع مایع یا التهاب سر پانکراس می باشد. به ندرت هرگونه مداخله ای (برای مثال استنت صفراوی) لازم است، چون با گذر زمان به طور معمول بهبودی حاصل میشود. انسداد خروجی معده با دکمپراسیون نازوگاستریک و جایگزینی مایع و الکترولیتها و مداخلات جراحی برای درناژ مایع تجمع یافته درمان می شود.
توجه : یک عارضه شایع پانکراتیت حاد، ترومبوز ورید طحالی و پورت به علت التهاب و ادم سر، تنه و دم پانکراس می باشد. این میتواند به هیپرتانسیون پورتال سمت چپ (Sinistral)، که باعث تشکیل واریس های بزرگ معده که مستعد خونریزی هستند، بی انجامد.
نکته : درمان قطعی خونریزی از واریس های معده ناشی از هیپرتانسیون پورتال Sinistral ، اسپلنکتومی میباشد.
پیامد دیگر ناشی از انسداد ورید پورت، رخ دادن ایسکمی مزانتریک حاد می باشد. عوارض طولانی میتواند عملکرد اگزوکرین را تحت تأثیر قرار داده و نیاز به جایگزینی آنزیم های پانکراس داشته باشند.
عوارض سیستمیک پانکراتیت حاد ناشی از عملکرد طوفان سیتوکین ها و پاسخ SIRS متعاقب آن می باشد. سیستم های احشایی بسیاری در این شرایط میتوانند تحت تأثیر منفی قرار بگیرند، که شایعترین ها شامل نارسایی تنفسی (ARDS)، آسیب حاد کلیه (AKI)، و ناپایداری قلبی عروقی می باشند. هر یک از این عوارض تهدید کننده حیات میباشند، و مدیریت آنها نیاز به توجه زیاد به جزئیات و مراقبتهای حمایتی است.
نکروز عفونی پانکراس
نکروز پانکراس فقط در 20% موارد پانکراتیت حاد رخ میدهد.خطر عفونت به طور مستقیم با وسعت نکروز مرتبط میباشد و به طور معمول 2 تا 3 هفته پس از شروع پانکراتیت نکروزان شدید رخ می دهد.
نکته : پانکراتیت نکروزان عفونی را باید در بیماران تبدار که دچار بدتر شدن عملکرد احشایی و تشدید لکوسیتوز می شوند مشکوک شد. سیتی اسکن، ادم در اطراف پانکراس و هوا در رتروپریتوئن و lesser sac را نشان میدهد، که تشخیصی می باشند.
عفونت برخی از ارگانیسم ها، با تولید هوا در رتروپریتوئن همراه نیست. اگر شک به عفونت بالا باشد، آسپیراسیون با سوزن تحت گاید سیتی اسکن از تجمع مایع مناسب میباشد. مایع بدست آمده از آسپیراسیون جهت رنگآمیزی Gram و کشت شامل yeast باید ارسال شود.
نکته : استفاده پروفیلاکتیک از آنتیبیوتیک، ممنوع است، میتواند طیف مقاومت ارگانیسم ها را تحت تأثیر قرار دهد.
اگر عفونت شناسایی شد، دبریدمان، درناژ وسیع، آنتی بیوتیک و مراقبت حمایتی نیاز می باشد. اگرچه برای دهه ها، نکروزکتومی تنها درمان در دسترسی بود، پروسیجرهای اندوسکوپیک و کم تهاجمی برای کنترل منشاء عفونت در بیماران با پانکراتیت نکروزان عفونی در حال حاضر موجود است که باعث کاهش شدید مورتالیتی و موربیدیتی در آنها میشود. نکروزکتورمی باز باید برای بیماران بدحالی که درمانهای محافظتی و پروسیجرهای درناژ کم تهاجمی، در آنها شکست خورده استفاده شود.
تجمعات مایع در اطراف پانکراس و سودوسیستها
شایعترین عارضه پانکراتیت ایجاد تجمع مایع حاد در ناحیه اطراف پانکراس یا، در بیماران شدید، در مناطق دورتر در رتروپریتوئن می باشد. این عارضه در نتیجه تخریب مجرای پانکراس و نشست آنزیم های فعال پانکراس به مزانتر و رتروپریتوئن که باعث تشکیل ادم میشود. این تجمعات مایع پایدار در اطراف پانکراس تشکیل دیواره[1] داده یا توسط بافتهای احشایی و بافتهای التهابی (کلاژن) محصور میشوند، بیماران با تجمعات مایع پریپانکراتیک در خطر گسترش عوارض ویژه در محل تجمع مایع و بنابراین باید به دقت از جهت علایم انسداد صفراوی و انسداد خروجی معده پیگیری شوند. اغلب تجمعات حاد مایع به طورخودبه خودی از بین میروند، ولی در صورت باقی ماندن، دیواره کلاژنی اطراف مایع در طی زمان افزایش ضخامت یافت و مچور شده، یک پسودوسیست well – defined را تشکیل میدهد که به طور معمول 3 تا 4 هفته پس از شروع پانکراتیت حاد میباشد. پسودوسیست، به عنوان یک تجمع مایع اطراف پانکراس در یک ساختار کیست مانند بدون وجود لایه اپیتلیال تعریف میشود و براساس اینکه مستقیماً به مجرای پانکراتیک راه دارد یا نه به انواع ارتباطی[2] و غیرارتباطی تقسیم میشود. پسودوسیست میتواند رشد کند و علائمی به علت اثر فشاری و انسداد برروی ساختارهای مجاور اثر تودهای (mass effect) بویژه روی معده، دئودنوم یا مجرای صفراوی مشترک داشته باشد. بنابراین، درناژ داخلی یا خارجی، براساس یافته های آناتومی مجرا در MRCP یا ERCP در بیماران با پسودوسیست علامتدار توصیه میشود.
نکته : پسودوسیست های کوچک بی علامت ممکن است پیگیری شوند ولی پسوسیست های پایدار برای بیش از یکسال یا در حال حاضر بزرگتر از 5 سانتیمتر هستند تمایل به رشد و در نهایت علائم انسداد دارند، بنابراین درناژ این پسودوسیست های بی علامت اندیکاسیون دارد.
سیتی اسکن بهترین روش تصویربرداری برای ارزیابی پسودوسیست میباشد ، سیتی اسکن تصویری از ضخامت دیوارۀ کیست و ارتباط آن با ساختارهای احاطه کننده را میدهد. هرگاه برنامه برای جراحی کیست موردنظر است تصویربرداری بسیار مهم میباشد. پسودوسیستهای بالغ، که بیش از 4 هفته سن دارند، دیوارۀ قطور برای سوچور کردن دارند و به روشهای مختلف امکان درمان دارند.
نکته : درناژ خارجی یک پسودوسیست Communicating کنترااندیکه میباشد، چرا که انجام آن منجر به یک فیستول پانکراس مزمن یا عفونت ثانویه میشود.
پسودوسیست های ارتباطی نیاز به درناژ داخلی به معده، دئودنوم یا Roux limb دارند زیرا ارتباط مستقیم با مجرای پانکراس دارند. درناژ داخلی با آناستوموز دیواره کیست بالغ به معده یا سایر ارگانهای درناژ کننده بدست می آید.
نکته : در حین جراحی باید قسمتی از دیواره سودسیت جهت رد کردن نئوپلاسم به پاتولوژی جهت Frozen Section فرستاده شود.
پسودوسیست های غیر ارتباطی را میتوانند آسپیره یا درناژ پرکوتانئوس نمود و با خطر کم تشکیل فیستول یا عود همراه هستند. در مراکز با توانایی های پیشرفته اندوسکوپیک، روش دیگر درمان در دسترس میباشد مانند تعبیه استنت پانکراس و دکمپرشن Transgastric.
[1] - walled - off
[2] - Communicating